Amitav Ghosh

Erasmusprijs 2024 toegekend aan Amitav Ghosh                            

De Stichting Praemium Erasmianum heeft de Erasmusprijs 2024 toegekend aan de Indiase schrijver Amitav Ghosh. Hij zal de prijs ontvangen voor zijn bevlogen bijdrage aan het thema ‘de verbeelding van het ondenkbare’, waarbij klimaatverandering, een wereldcrisis zonder weerga, via het geschreven woord gestalte krijgt. Ghosh verdiepte zich als geen ander in de vraag hoe recht te doen aan deze existentiële dreiging die ons voorstellingsvermogen te boven gaat. Zijn werk biedt een remedie door met meeslepende verhalen over het verleden een onzekere toekomst voelbaar te maken. Tegelijkertijd trekt hij met zijn pen ten strijde om te laten zien dat de klimaatcrisis een cultuurcrisis is die voor alles voortkomt uit een gebrek aan verbeelding.

Ghosh (1956), geboren in Kolkata, opgeleid als sociaal-antropoloog in Oxford en woonachtig in India en de Verenigde Staten, schreef een omvangrijk oeuvre dat zowel historische romans als journalistieke essays bevat. Zijn verhalen voeren de lezer met een duizelingwekkende reikwijdte mee langs continenten en oceanen. Elk werk is gebaseerd op grondig archiefonderzoek en weet met literaire zeggingskracht grenzen en tijdsperiodes te overstijgen. Grote thema’s als migratie, diaspora en culturele identiteit worden tastbaar gemaakt, waarbij de menselijke dimensie nooit uit het oog wordt verloren.

Vanaf het moment dat hij onderzoek deed naar het getijdenlandschap van de Sundarbans voor zijn boek Het hongerig getij en zag hoe klimaatverandering en zeespiegelstijging het gebied teisterden, werd de natuur een belangrijk personage in zijn werk. Puttend uit de rijke geschiedenis van het Indisch subcontinent, beschrijft Ghosh hoe in dat deel van de wereld waar hij werd geboren de gevolgen van natuurcatastrofes al heel lang onlosmakelijk verbonden zijn aan het menselijke lot. In zijn meeslepende Ibis-trilogie, die zich afspeelt tegen de achtergrond van de papaverteelt en de opiumoorlogen, laat hij zien hoe daarnaast het kolonialisme diep ingreep in het landschap.

In zijn non-fictie boek De vloek van de nootmuskaat voert hij de huidige planetaire crisis terug op een desastreuze zienswijze die de aarde reduceert tot grondstof, ontzield en mechanisch gemaakt. Met zijn essay Te groot om je voor te stellen daagt hij de lezer uit de geopolitiek van oorlog en handel te beschouwen als context om klimaatverandering te kunnen begrijpen. Door begrip en verbeelding schept hij ruimte voor hoop; hoop die nodig is voor verandering. Ghosh propageert daarmee een nieuw humanisme waarin niet alleen alle mensen gelijk zijn maar de mensheid ook de distinctie tussen mens en natuur laat varen.

Ghosh won eerder diverse prijzen, waaronder in 2018 de Jnanpith Award, de hoogste Indiase literaire prijs. In 2019 ontving hij een eredoctoraat van de universiteit Maastricht en riep het tijdschrift Foreign Policy hem uit tot één van de belangrijkste denkers van deze tijd.

Fotografie: Ivo van der Bent en Mathieu Genon