Olivier Messiaen

Laureaat Erasmusprijs 1971

Thema: Muziek

Met name door zijn orgelcomposities heeft de Franse componist Olivier Messiaen een belangrijk aandeel gehad in het reveil van de religieuze muziek. Zijn composities behoren tot de authentiekste uitingen van menselijke creativiteit in de twintigste eeuw.

Olivier Messiaen (1908-1992) had al jong belangstelling voor de ritmiek van de oude Grieken, voor niet-Europese muzieksystemen en voor klanken uit de natuur. In 1931 werd hij organist van de Sainte-Trinité te Parijs, een post die hij tot zijn dood in 1992 zou bekleden. Daarnaast werd hij hoofddocent harmonie en later ook compositie aan het conservatorium te Parijs. Messiaen had veel invloed op jonge componisten zoals Boulez, Stockhausen, Xenakis, De Leeuw en Shinohara.

Zijn mystiek-religieuze levenssfeer gebaseerd op een onwrikbaar katholiek geloof wist Messiaen op uiterst rationele wijze vorm te geven in zelf uitgedachte toonreeksen en ritmiek. Hoewel hij nooit het twaalftoonstelsel gebruikte, experimenteerde hij wel met toonladders gebaseerd op andere elementen, zoals duur en articulatie. Door gebruik te maken van synesthesie (het zien van kleur bij het horen van bepaalde harmonieën), van transcripties van vogelgezang en zijn behoefte diepe religieuze ideeën uit te drukken, zijn de composities altijd herkenbaar. Kenmerkend is ook zijn gebruik van de ondes-Martenot, een elektronisch instrument.

Tot zijn bekendste stukken horen: Quatuor pour la fin du temps (1940-1941), Vingt regards sur l’enfant-Jésus (1944), Turangalîla (1946-1948), La transfiguration de Notre Seigneur Jésus-Christ (1965-1969) en de opera Saint-François d’Assise (1975-1983). Ook publiceerde hij muziektheoretisch werk: Technique de mon langage musical (1944) en Traité de rythme, de couleur et d’ornithologie (1949-1992).

De prijs is besteed aan een compositieprijsvraag voor een werk voor groot symfonieorkest, voor jonge componisten. Het concours werd gehouden in 1973-1974. De jury, bestaande uit Olivier Messiaen zelf, Ton de Leeuw, Iannis Xenakis, Györgi Ligeti en Witold Lutoslawski, bekroonde het werk Ausa van Davide Anzaghi als winnaar. Tevens kon een uitvoering op het festival van La Rochelle gefinancierd worden van het stuk Mau Va Hoa, gecomponeerd door de tweedeprijswinnaar van de prijsvraag: Nguyen Thien Dao.