Karl Jaspers

Laureaat Erasmusprijs 1959

Thema: Filosofie en Politiek

Professor Karl Jaspers deelde de prijs met de Franse staatsman Robert Schuman.

‘Wij zijn aan ons menszijn verplicht in de gegeven situatie met wijsheid, eerlijkheid en moed de waarheid te zoeken, opdat daardoor ons bestaan doorgelicht wordt en wij naar de zin van ons zijn kunnen leven. Dit geldt ook voor het bestaan van Europa,’ zo sprak professor Karl Jaspers in 1958. Het vat de kern van zijn filosofie samen. Karl Jaspers (1883-1969), psycholoog en filosoof, kreeg de Erasmusprijs omdat hij zijn leven en werk in dienst gesteld heeft van
een van de beste tradities van de Europese cultuur: het vrije en onverschrokken doordenken van de basisproblemen van het menselijk zijn.

Professor Karl Jaspers werd geboren in 1883 en studeerde rechten en medicijnen in Heidelberg, Berlijn en Göttingen. In 1916 werd hij hoogleraar psychiatrie in Heidelberg, waar in 1919 zijn werk Psychologie der Weltanschauungen verscheen, dat zijn overgang van de psychologie naar de filosofie markeert. In 1921 accepteerde hij een hoogleraarschap filosofie in Heidelberg maar tijdens het nationaalsocialistische bewind, in 1937, werd hij gedwongen vervroegd met pensioen te gaan. Jaspers, die getrouwd was met de Joodse Gertrud Mayer, weigerde te scheiden en in 1938 werd hem tevens een publicatieverbod opgelegd. Tot aan de bevrijding dreigden de nationaalsocialisten het echtpaar naar een concentratiekamp te sturen. Na de oorlog aanvaardde Jaspers een ambt aan de universiteit van Bazel, waar hij tot aan zijn dood in 1969 werkzaam is geweest.

Wijsheid, eerlijkheid en verantwoordelijkheid zijn constante factoren in het werk van Jaspers. De individuele vrije expressie was voor hem het uitgangspunt; zijn vele geschriften getuigen daarvan. Karl Jaspers was een tegenstander van atoombewapening en een vurig pleitbezorger voor behoud van een open communicatie.

Karl Jaspers en Robert Schuman hebben de Erasmusprijs gebruikt voor een Seminarium Erasmianum. Dit werd in 1962 te Noordwijk gehouden samen met het Europa Instituut van de Universiteit Leiden. Het doel was een diepgaande discussie mogelijk te maken tussen twee generaties wetenschappers over de bijdrage van Europa aan een zich ontwikkelende wereld.