Sadik Al-Azm

‘Religie en moderniteit’ was het thema voor de Erasmusprijs 2004. Met de prijstoekenning wilde de Stichting de veelvormigheid laten zien van standpunten ten aanzien van moderniteit en mensen met verschillende religieuze achtergronden, zowel in Europa als in islamitische landen. De keuze van drie laureaten, drie islamitische denkers, illustreert de verschillende wegen die begaan kunnen worden. Een van die denkers was Sadik Jalal al-Azm.

De Syrische filosoof Sadik Jalal al-Azm (1934-2016) werd in Damascus geboren als zoon van een vooraanstaande soennitische familie. Hij studeerde in Beiroet en in Engeland en van 1977 tot 1999 doceerde hij moderne Europese filosofie aan de universiteit van Damascus. Als gasthoogleraar was hij later in zijn leven verbonden aan verschillende Amerikaanse en Europese universiteiten.

Sadik al-Azm verkreeg internationale bekendheid met zijn boek Al-Nakd al-Dhati Ba’da al-Hazima (‘Zelfkritiek na de nederlaag’) uit 1968, waarin hij een analyse gaf van de Arabische desillusie na de Zesdaagse Oorlog. Sinds de publicatie in 1969 van Naqd al-Fikr al-Dini (‘Kritiek op het religieuze denken’) gold Al-Azm als een van de vooraanstaandste seculiere denkers in de moslimwereld.

Humanistische, kantiaanse en verlichte tradities vormden een belangrijke inspiratiebron. Hij schrok niet terug voor het intellectuele en politieke debat over inhoud en betekenis van de islam en de verhouding tussen de Arabische en christelijke cultuur. Het feit dat hij het openlijk opnam voor Rushdie werd hem door velen kwalijk genomen.

In zijn werk gebruikte Sadik al-Azm vergelijkingen tussen uitdrukkingen van islamitisch en christelijk fundamentalisme, waarbij hij tot de conclusie kwam dat de moderniteit uiteindelijk hetzelfde resultaat zal hebben: dat religie verdreven wordt uit het publieke domein en een persoonlijke aangelegenheid wordt. Sadik Jalal al-Azm overleed op 82-jarige leeftijd in Berlijn.