Gronden van Verlening

Majesteit, Koninklijke Hoogheid, Excellenties, geachte genodigden,

Het oprichtingsstatuut van de Stichting Praemium Erasmianum luidt als volgt:

“In het kader van de culturele tradities van Europa in het algemeen en de ideeën van Erasmus in het bijzonder, is het doel van de Stichting het versterken van de positie van de humaniora, de sociale wetenschappen en de kunsten. De nadruk ligt op tolerantie, culturele diversiteit en niet dogmatisch, kritisch denken.”

De Erasmusprijs is een oeuvreprijs die jaarlijks wordt toegekend aan een persoon of instelling die een buitengewone bijdrage heeft geleverd op een van deze gebieden. De Erasmusprijs bestaat naast het prijzengeld uit versierselen die zijn ontworpen door Bruno Ninaber van Eyben. Geopend vormt dit kunstwerk een lint waarop een vijfhonderd jaar geleden geschreven Latijnse tekst in het handschrift van Erasmus tevoorschijn komt:

“De talenten van begaafde mensen zijn verschillend en ieder tijdperk heeft zijn eigen karakter. Laat ieder tonen waartoe hij in staat is en laat niemand jaloers zijn op een ander die op zijn manier en naar de mate van zijn krachten probeert iets bij te dragen tot het onderricht van allen.”

Het bestuur van de Stichting Praemium Erasmianum heeft de Erasmusprijs 2023 toegekend aan de Zuid-Afrikaanse komiek Trevor Noah op de volgende gronden:

Het themagebied van dit jaar is vernoemd naar Erasmus’ beroemdste boek, ‘Lof der Zotheid’, waarin humor, maatschappijkritiek en politieke satire centraal staan. Humor wordt gebruikt om wijsheid over te brengen en zotheid als wapen om waarheden over de menselijke aard te onthullen. 

Noahs werk belichaamt al deze waarden. Met zijn enorme talent voor spottende, talige en verbindende politieke humor handelt Noah volgens de jury ‘in een Erasmiaanse geest’.

Noah werd al op zeer jonge leeftijd geconfronteerd met institutioneel racisme en geweld. Vanuit die ervaring treedt hij onrecht tegemoet en toont hij ons de absurditeit ervan; niet met cynisme, maar met de bevrijdende kracht van de lach. Daarmee wist hij een nieuwe generatie van jonge comedians te inspireren om de gevestigde orde op de korrel te nemen en een jonge democratie scherp te houden.

Zijn enorme oeuvre getuigt van een scherpe, empathische geest en een grote intelligentie, kwaliteiten die hem een plaats hebben bezorgd in de harten van miljoenen mensen overal ter wereld. Als presentator van de Daily Show trok hij met zijn rake reflecties op ongemakkelijke waarheden wereldwijd een jong, divers publiek en was hij volgens de jury een frisse wind in een hevig gepolariseerd medialandschap. 

Zoals Zijne Majesteit opmerkte, heeft in het vijfenzestigjarige bestaan van de Stichting Praemium Erasmianum slechts eenmaal eerder een humorist de Erasmusprijs gewonnen: in 1965 ontving Charlie Chaplin de prijs uit handen van Z.K.H. Prins Bernhard. Chaplins beroemde citaat: “The function of comedy is to sharpen our sensitivity to the perversions of justice within the society in which we live”, is in alle opzichten ook van toepassing op Trevor Noah en zijn werk.