Maaike van der Lugt

Winnaar Dissertatieprijs 1999

Dissertatie
Le ver, le démon et la vierge. Les théories médiévales de la génération extraordinaire (vers 1100-vers 1350). Une étude sur les rapports entre théologie, philosophie naturelle et médécine

Promotoren: Prof. dr. M.B. de Jong, Prof. dr. J.C. Schmitt
Voordracht: Universiteit Utrecht, Faculteit der Letteren

Overwegingen van de selectiecommissie

Kan een meisje via sperma in het badwater zwanger raken? Kunnen bepaalde dieren door de wind worden bevrucht? Is spontane generatie mogelijk, en, zo ja, welke dieren kunnen op deze manier uit dode materie ontstaan: alleen wormen en insecten, of ook grotere dieren en zelfs de mens? Kunnen demonen kinderen verwekken bij vrouwen, en, zo ja, wat worden dat dan voor wezens? Wat is Maria’s bijdrage aan de wonderbaarlijke verwekking van Christus? Deze dissertatie bestudeert de scholastieke discussies over de drie genoemde vormen van buitengewone voortplanting, die alle gemeen hebben dat de bevruchting zonder seksueel verkeer tot stand komt. Deze drie ‘case-studies’ geven inzicht in een aantal bredere thema’s, zoals de interactie tussen theologie, natuurfilosofie en geneeskunde, de raakvlakken tussen scholastiek en de wereld van legenden en verhalen, en de ontwikkeling van opvattingen over het wonderbaarlijke. Het onderzoek beslaat de periode 1100-1350. De voornaamste bronnen zijn commentaren op de Sententiën van Petrus Lombardus, op verschillende natuurfilosofische tractaten van Aristoteles en op medische teksten zoals de Canon van Avicenna. Het boek ontsluit een compleet onderzoeksterrein: het behandelt een breed scala van bronnenmateriaal en is bovendien gebaseerd op grotendeels onuitgegeven teksten. De auteur geeft er blijk van een aantal zeer gespecialiseerde vaardigheden te bezitten en die te kunnen inzetten in de beantwoording van een aantal originele en belangwekkende vragen betreffende de verwetenschappelijking van het wonderbaarlijke in de middeleeuwen.