Stéphanie Noach

Winnaar Dissertatieprijs 2024

Overwegingen van de selectiecommissie

Het proefschrift van Stéphanie Noach, Dark Matters. Recasting Darkness with Contemporary Latin American Art is bijzonder origineel, zowel in de onderwerpkeuze als in de benadering van het thema en de gebruikte methodiek.

De auteur interpreteert zes eigentijdse donkere kunstwerken en toont overtuigend aan hoe kunstenaars uit Cuba, Peru, Colombia en Brazilië die worden geconfronteerd met verdwijningen, structureel racisme, militair geweld en ontvoeringen, kunst creëren die lijnrecht ingaat tegen de koloniale, racistische Westerse associaties van ‘donker’ met onwetendheid, inferioriteit, gebrek en alles wat angst aanjaagt. Benaderingen zoals het concept tidalectics van de Caraïbische denker Édouard Glissant, plaatsen deze dissertatie in een dekoloniaal en postkoloniaal kader.

In een bijzonder rijk hoofdstuk analyseert de auteur het werk van de Braziliaanse conceptueel kunstenaar Cildo Meireles, wiens multisensorische installatie Volátil (Vluchtig) (1980/1994), die op het eerste gezicht puur uit duisternis bestaat, bij nadere beschouwing blijkt te worden onderbroken door een klein flakkerend lichtje. Vooral origineel is de analyse van het oeuvre van Belkis Ayón, dat geheel uit zwarte inkt lijkt te bestaan. Hierin maakt de auteur inzichtelijk hoe de kennis van religieuze groeperingen van Afrikaanse origine, die in de loop van de Cubaanse koloniale en postkoloniale geschiedenis herhaaldelijk zijn veroordeeld en buiten de orde geplaatst, beter kan worden begrepen aan de hand van Glissants concept van de ondoorzichtigheid. Werken van Carlos Martiel en René Peña uit Cuba, Maya Watanabe uit Peru en Maria Isabel Rueda uit Colombia omspannen vele genres, van installatie tot performance tot horrorfilm, en bieden vernieuwende inzichten. De tekst is suggestief en ook origineel in de zin dat de interpretatie expliciet werkt met weglatingen en ondoorzichtigheid.

Dit proefschrift omvat in een brede kosmische en ecologische visie de lucht, de modderige aarde, de donkere materie in het universum en sedimenten van verschillende aard, en de analyses beperken zich niet tot Latijns Amerika en de Caraïben, waar de besproken kunstwerken vandaan komen. Noachs proefschrift is evocatief, poëtisch en krachtig geschreven, het vertoont diepte in zijn literaire textuur en in de analyse van de besproken complexe contemporaine kunstwerken.