Guido Goossens

Winnaar Dissertatieprijs 2004

Overwegingen van de selectiecommissie

Guido Goossens betoogt overtuigend hoe de omstreden Duitse cineast en essayist Hans-Jürgen Syberberg (geboren in 1935), als een van de eersten kunstmotieven aangreep die door de Nazis misbruikt waren (Richard Wagner, Ludwig II van Beieren; Henrich Kleist, etc.). Door een gedetailleerde analyse van de belangrijkste films van Syberberg, gedurende verschillende stadia van zijn werkend leven, maakt hij duidelijk dat het de filmmaker erom ging om het door de Nazis besmette culturele erfgoed te denazificeren en daardoor een culturele waardigheid terug te geven. Dat was in de tijd van de Westduitse linkse cultuurdebatten van de 70er en 80er jaren alles behalve politiek en intellectueel correct. Des te belangrijker is het dat de auteur de receptie van de films en essays van Syberberg niet beperkt tot de intern Duitse visie die beladen was met het idee van schuld, maar daar ook de veel onbevangener positieve waardering bij betrekt die zijn werk in bijv. Frankrijk en de Verenigde Staten kreeg. Deze nuancering en kritische redelijkheid tegenover Syberbergs Werk is een Duits auteur tot dusver nog niet gelukt. Goossens stelt het werk van Syberberg in de context van een Duitse, Franse, Amerikaanse ideeëngeschiedenis, zonder zich daarbij afhankelijk te maken van de wijzen waarop links en rechts in Duitsland probeerden in het reine te komen met het Nazi-verleden. Daarmee sensibiliseert Goossens zowel de Duitse als de niet-Duitse lezer voor de voedingsbodem waarop de intern-Duitse discussies in het verleden gegroeid zijn en verder gedijen. Deze bodem is nog hetzelfde, alleen gaat het tegenwoordig om de debatten tussen Walser en Buber of over de laatste Hitler-film ‘Der Untergang’. De historische basis die aan de hand van Syberberg’s werk door Goossens geschetst is, blijft een belangrijke verklarende waarde behouden. Aan de hand van Syberberg, al staat deze zelf niet meer in het centrum van de belangstelling, laat de auteur zien hoe de problemen en ambivalenties die met de Vergangenheitsbewältigung verbonden zijn, begrepen kunnen worden.