Caroline H.M. Kroon

Winnaar Dissertatieprijs 1995

Overwegingen van de selectiecommissie

Dit proefschrift handelt over een categorie van partikels in dialogen in het Latijn die in de handboeken worden samengevat onder de noemer ‘coördinerende conjuncties’. Partikels zijn de onderdelen van een zin die na ontleding overblijven en, zonder dat de inhoud van de zin verandert, kunnen worden weggelaten. Zij zijn echter van groot belang voor de interpretatie van de bedoeling van de spreker. Van deze groep van partikels worden nam, enim, autem, vero en at in detail besproken. De functie van bovengenoemde partikels wordt traditioneel beschreven in termen van het uitdrukken van semantische relaties tussen opeenvolgende hoofdzinnen: nam en enim worden beschouwd als min of meer synonieme markeerders van een oorzakelijke verband tussen opeenvolgende zinnen; autem, vero en at als onderling concurrerende middelen om tegengestelde relaties uit te drukken. Deze weergave is een extreme vereenvoudiging van de werkelijke situatie en roept op een aantal punten problemen op. Deze studie maakt gebruik van moderne inzichten afkomstig uit met name de analyse van de spreektaal en ontwikkelt een raamwerk aan de hand waarvan deze Latijnse, en vergelijkbare partikels in andere talen, in kaart worden gebracht. De toepassing van het theoretisch model levert uiteindelijk een onderverdeling op in drie functie-groepen: nam en autem, at, en vero en enim. Deze onderverdeling in functie-groepen wijkt aanzienlijk af van de traditionele classificatie in semantisch-syntactische categorieën. De functionele beschrijvingen geven een beter inzicht in de effecten die de partikels in een bepaalde context kunnen hebben, waardoor het duidelijk wordt dat Latijnse partikels niet zomaar beschouwd kunnen worden als betekenisloze elementen die naar willekeur over een tekst worden verspreid.