Timo Peeters

Winnaar Dissertatieprijs 2023

Overwegingen van de selectiecommissie

De dissertatie van Timo Peeters geeft een bewonderenswaardig gedetailleerd en diepgravend inzicht in Guatamala-Stad, een stad die gekenmerkt wordt door extreme sociale ongelijkheid en geweldadige criminaliteit. Het centrale doel van zijn dissertatie was het beschrijven en doorgronden van de geleefde werkelijkheid van mensen uit verschillende lagen van de bevolking van Guatemala-Stad. Peeters bereikte dit doel door zich onder te dompelen in de leefwerelden van bewoners van de stad, van een groep mensen die op straat leven tot een rijke familie met bodyguards.

Peeters spreekt in zijn inleiding de hoop uit dat lezers het gevoel krijgen dat zij er zelf bij zijn geweest. Hij is daarin glorieus geslaagd. Peeters’ literaire stijl maakt het een meeslepend en indringend proefschrift, een echte page-turner volgens de juryleden. De verhalen roepen empathie op en verschaffen een verbluffend inzicht in de complexiteit van onveiligheid, geweld onderdrukkende structuren en onrechtvaardigheid in het dagelijkse leven van mensen in Guatemala Stad. Een stad waar de geweldloosheid die Erasmus bepleitte niet meer dan een naïeve wens is en waar terugtrekking en dissociatie soms de enige opties zijn.

Het is knap dat het proefschrift zo tot de verbeelding spreekt en bij vlagen leest als een roman, zonder dat de auteur zich bedient van sensationalisme. Ook wordt het nergens pathetisch, terwijl de levens van de hoofdpersonen gekenmerkt worden door overweldigend veel pijn en ellende. De waardering voor de afwezigheid van sensationalisme en pathethiek moet niet worden begrepen als een lofzang op de vaak zo verheerlijkte neutrale objectieve wetenschappelijke stijl. Peeters schrijft expliciet dat hij zichzelf niet uit het verhaal kan en wil houden. De analyse van het materiaal is onvermijdelijk de zijne. De waardering betreft juist het feit dat Peeters laat zien dat een uitgesproken verhalende stijl en persoonlijke empathische benadering wetenschappelijk overtuigend kan zijn. Ook de zeer uitgebreide openings- en slothoofdstukken waar vanuit breed perspectief de historische en maatschappelijke context worden besproken geven het geheel een analytisch karakter zonder ooit saai of droog te zijn.

Zoals Peeters zelf in zijn slothoofdstuk schrijft: “the work of a social scientist does not differ greatly from that of a novelist: it is to explore beyond the appearance of things.” Peeters citeert in zijn inleiding criminoloog Young die constateerde dat de afstand tussen de buitenwereld en de academie steeds groter lijkt te worden. Niet in het minst vanwege het heersende positivisme in de criminologie die het hele domein van de sociale en gedragswetenschappen domineert en een enorme verarming is van wat we herkennen als waardevolle kennis over mens en maatschappij. Een term als evidence-based wordt in het dominante discours in dit wetenschapsdomein gereserveerd voor kennis op basis van grote aantallen en statistieken, zonder dat daar nog een mens van vlees en bloed in te herkennen is.  Dit proefschrift laat overtuigend zien dat het ook anders kan: een diepgaande analyse van de dagelijkse leefwereld van ‘gewone’ mensen genereert ook evidence. Kennis die niet is losgezongen van de realiteit, maar kennis die de realiteit zichtbaar en voelbaar maakt. The Unseen uit de titel van het proefschrift zijn met dit werk in het volle daglicht gezet, de lezer zal ze nooit meer vergeten